Văn hóa Việt Nam là sự giao thoa của nhiều yếu tố truyền thống và hiện đại, được hình thành qua hàng nghìn năm lịch sử với ảnh hưởng sâu sắc từ các triều đại phong kiến, các tôn giáo như Phật giáo, Nho giáo, và Đạo giáo, cùng với sự giao lưu văn hóa với các nước láng giềng và thế giới.
Với 54 dân tộc anh em, đất nước Việt Nam có nền văn hóa đa dạng và phong phú từ miền Bắc đến miền Nam. Sự đa dạng và phong phú thế hiện qua từng con người, từng vùng, từng địa phương. Đất nước Việt Nam tự hào khi có rất nhiều di sản văn hóa phi vật thể về các loại nghệ thuật đặc trưng của từng vùng và từng thời kỳ trong lịch sử.
Di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam bao gồm các nghệ thuật truyền thống như ca trù, chèo,xẩm, hát chầu văn và nhiều loại hình nghệ thuật khác.Ngoài rara, nền văn hóa Việt Nam còn có những nét đặc trưng riêng biệt như áo dài, múa rối nước, múa non và nhiều nghệ thuật khác.
Việt Nam là một quốc gia nông nghiệp, nền nồng nghiệp đòng vai trò rất quan trọng không trỉtrỉ giúp phát triển kinh tế đất nước mà còn ảnh hưởng đến "nền văn hóa của Việt Nam". Người dân Việt Nam có tục thờ người mẹ - "Mẫu", gắn liền với tín ngưỡng thờ mẫu vô cùng linh thiêng, tục thờ ông bà gia tiên- giúp tưởng nhớ, nâng cao sự biết ơn, hướng đến truyền thống "Uống nước nhớ nguồn".
Một số văn hóa rất đa dạng, tốt đẹp được người Việt Nam lưu truyền và gìn giữ:
- Giá trị gia đình được coi trọng và đề cao: Việt Nam có truyền thuyết "Con rồng cháu Tiên" cũng mang ý nghĩa thể hiện văn hóa dân tộc. Gia đình là nơi sinh ra và nuôi dưỡng ta nên việc chúng ta luôn yêu thương, đùm bọc những người trong gia đình là một lẽ đương nhiên, điều này dù ở bất kỳ quốc gia nào cũng là lẽ phải. Người Việt Nam luôn coi trọng lễ nghĩa,kính trên nhường dưới, lễ phép, hiếu thảo luôn là những đức tính mà con người cần có.
- Văn hóa làng xã: Hình thức làng xã ở Việt Nam đã có từ bao đời nay. Làng là nơi con người được sinh ra và sinh sống, có thể gọi với cái tên thân thương là Quê hương. Mỗi là đều là tập hợp những người dân cùng sinh sống, gắn bó với nhau với từng khía cạnh: chăn nuôi, trồng trọt và sinh hoạt hàng ngày.
- Mang trong mình lòng yêu nước và ý thức đối với quốc gia: Từ xưa đến nay, người dân Việt Nam luôn phải đương đầu với rất nhiều kẻ thù để bảo vệ và xây dựng đất nước. Người dân Việt Nam luôn đoàn kết, kiên cường, bất khuất đánh tan quân thù để bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ Tổ Quốc. Tình yêu nước dường như đã ăn sâu vào tâm trí vào máu thịt của mỗi người dân nước Nam dù trải qua bao nhiêu thế hệ, trải qua bao nhiêu thời gian đi chăng nữa thì tinh thần ấy vẫn như vây, vẫn bất khuất, kiên cường và đoàn kết như thế.
Phong tục tập quán có thể hiểu là những thói quen hay chuẩn mực trong cuộc sống hằng ngày và được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Đất nước Việt Nam có 54 dân tộc anh em cùng chung sống nên các phong tục tập quán Việt Nam cũng vì thế mà đa dạng không kém. Đáng tự hào hơn khi một số phong tục mang đậm nét văn hóa của dân tộc đã không ít lần được thế giới công nhận và vinh danh. Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua một số phong tục tập quán đặc sắc của dân tộc để cùng nhau bảo tồn, lưu truyền và phát triển món quà thiêng liêng này của cha ông nhé!
Tết Nguyên Đán là Tết lớn nhất trong năm của Việt Nam. Từ thuở "khai quốc", tết Nguyên Đán đã ẩn chứa những giá trị nhân văn thể hiện mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên. Theo quan niệm xưa, tết Nguyên Đán là khởi đầu cho chu kỳ canh tác mới, là lúc để con cháu tưởng nhớ, tri ân tổ tiên và gắn kết và tình làng nghĩa xóm,…
Tết Nguyên Đán, một phần quan trọng trong văn hóa Đông Á, bắt nguồn từ nền văn minh lúa nước, nơi con người đã khéo léo chia một năm thành 24 tiết khí dựa theo chu kỳ thiên nhiên. Trong đó, tiết Nguyên Đán được xem là thiêng liêng nhất, đánh dấu sự khởi đầu của mùa vụ mới – một cột mốc quan trọng trong đời sống canh tác nông nghiệp.
Từ xưa Việt Nam ta có câu "miếng trầu là đầu câu chuyện" nên miếng trầu đi đôi với lời chào. Không chỉ là "đầu trò tiếp khách" mà trầu còn là biểu tượng cho sự tôn kính, phổ biến trong các lễ tế gia tiên, lễ cưới, lễ thọ,... Đặc biệt trầu còn rất thân quen với tất cả mọi người, người giàu người nghèo, vùng nào cũng có thể có.
Miếng trầu xuất hiện nhiều trong đời sống sinh hoạt của người dân Việt. Như người xưa đã nói “Miếng trầu là đầu câu chuyện”, trầu dùng để mời khách đến chơi nhà. Mâm cỗ cúng gia tiên cũng không thể thiếu được miếng trầu. Tiệc cưới có đĩa trầu để chia vui. Miếng trầu, còn là tượng trưng cho tình yêu lứa đôi; miếng trầu đi đầu, tác hợp cho lứa đôi và là sợi dây kết chặt mối lương duyên trai, gái thành vợ thành chồng.
Thờ cúng tổ tiên là một nét đẹp văn hóa của người Việt xưa và nay. Đây là một phong tục của mỗi gia đình không kể giàu nghèo hay địa vị xã hội. Thờ cúng tổ tiên chính là toàn bộ các hình thức lễ nghi, cúng bái nhằm thể hiện tấm lòng thành kính, đạo lý uống nước nhớ nguồn, biết ơn tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã sinh thành và gây dựng nên cuộc sống cho con cháu, những người thuộc thế hệ đầu tiên của một dòng họ, với ông bà, cha mẹ đã qua đời.
Với đạo lý uống nước nhớ nguồn nên thờ cúng tổ tiên thành cẩn là xuất phát từ lòng hiếu kính nhớ ân thâm nghĩa trọng, nó đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người ngay từ lúc còn thơ bé:
Cây có gốc mới nở cành xanh ngọn,
Nước có nguồn mới bể rộng sông sâu.
Người ta nguồn gốc từ đâu?
Có cha có mẹ rồi sau có mình.
Lễ hội Đền Hùng hay giỗ tổ Hùng Vương lễ hội nổi tiếng ở Việt Nam. Vào ngày này, mọi người sẽ tưởng nhớ và tôn vinh công lao của các vị vua Hùng, những nhà lãnh đạo đã cống hiến cho sự phát triển của quê hương. Lễ hội được tổ chức hàng năm vào mùng 10 tháng 3 Âm lịch tại Đền Hùng ở Phú Thọ, đây là một nơi linh thiêng để mọi người thể hiện lòng biết ơn và tình yêu quê nhà của mình.
Ngày giỗ Tổ Hùng Vương là ngày hội chung của toàn dân, là ngày hội quần tụ của cả dân tộc, là ngày để chúng ta - mỗi người dân Việt khẳng định sức mạnh giống nòi, và sức trường tồn mãnh liệt của văn hóa dân tộc.
Hội Lim một lễ hội nổi tiếng ở Việt Nam diễn ra tại Bắc Ninh, thu hút đông đảo mọi người đến tham quan và tham gia trong những ngày đầu năm mới với nhiều chương trình hấp dẫn.Nó không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng về tinh thần và văn hóa tâm linh của người dân mà còn là một cách ghi nhớ công lao của người đi trước, và từ đó giáo dục cho thế hệ sau giữ gìn vẻ đẹp truyền thống của dân tộc.
Trong ngày lễ chính sẽ là các nghi thức rước, tế lễ các thành hoàng, các danh thần liệt nữ của quê hương tại đền Cổ Lũng, lăng Hồng Vân, lăng quận công Đỗ Nguyên Thụy, dâng hương cúng Phật và cúng bà mụ Ả ở chùa Hồng n.
Múa rối nước là một loại hình nghệ thuật ra đời từ rất sớm và xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Vào thế kỷ V trước công nguyên tại Hy Lạp cổ đại, người ta phát hiện ra những dấu tích đầu tiên về nghệ thuật này. Nghệ thuật múa rối bắt nguồn từ những trò chơi với việc sử dụng những con rối để diễn trò, đóng kịch trên sân khấu. Nếu căn cứ vào không gian biểu diễn sân khấu thì múa rối được chia thành hai loại: Nghệ thuật múa rối nước và nghệ thuật múa rối cạn.
Nghệ thuật ca trù là một hình thức âm nhạc truyền thống của Việt Nam, có nguồn gốc từ thời phong kiến. Nó bao gồm các yếu tố như hát, nhịp, đàn và lời ca. Ca trù thường được biểu diễn bởi một nhóm nhỏ gồm ca sĩ (gọi là ca trù nhạc), một người chơi đàn (thường là đàn đáy), và một người chơi nhạc cụ gọi là đàn bầu.
Nhạc cụ trong nghệ thuật biểu diễn ca trù sử dụng những nhạc cụ dân gian, đơn giản như bộ gõ phách, trống và đàn đáy. Chúng không sử dụng các nhạc cụ hiện đại mà chúng ta thường thấy xuất hiện trong các dàn âm thanh hội trường, sân khấu như đàn organ, guitar hay kèn, sáo,…
